Kas ve iskelet sisteminde oluşan bozuklukların giderilmesi için hastalar ve doktorlar fizyolojiye başvuruyor. Bu bozuklukların bir kısmı doğuştan gelirken bir kısmı ise sonradan edinilen engellilik durumları olarak biliniyor.
 
Bu tip bedensel engeller fizyoterapi sayesinde ortadan kaldırılıp; rehabilitasyon ile hastalar sosyal hayata yeniden kazandırılabiliyor.
 
Fizyoterapist, hemşire ve doktorların ekip olarak çalıştığı bu tedavi yöntemi, farklı dalların ilgi alanına giren hastalıkların rehabilite edilmesinde kullanılıyor. Gün geçtikçe değişen yaşam şartları ve çalışma ortamındaki gereksinimler nedeniyle fizyoterapi ve rehabilitasyona duyulan ihtiyaç da giderek artıyor.

Fizyoterapi Nedir?

Modern tıpta yer alan hemen her daldaki hastalığın kas ve iskelet sistemine verdiği zararları ortadan kaldırmak ve hastayı iyileştirmek için kullanılan fizyoterapi, hastaların günlük hayata bir an önce dönüş yapabilmesini sağladığından iyileşme sürecinde büyük bir önem taşıyor. Fizik tedavi uzmanları tarafından konulan tanılar doğrultusunda fizyoterapistler hasta için uygun aktivite programını oluşturarak gerekli fizyoterapi uygulamasını başlatıyor. Isının kas ve iskelet üzerindeki etkisinden yararlanılan fizyoterapide fiziksel engeli olan bölgeye bazen sıcak bazen de soğuk uygulamalar yapılıyor. Öte yandan bazı aktif ve pasif egzersizler de fizyoterapinin etkili olmasında büyük bir önem taşıyor. Aktif egzersizler ile kastedilen, hastanın bizzat kendi yaptığı egzersizler iken, pasif egzersizler ise fizyoterapist tarafından hastaya yaptırılan egzersizler olarak açıklanıyor. FTR uzmanlarının koyduğu tanılar, hastaya konulan ilk tanıdan daha farklı noktalara odaklanıyor. Eklem hareketlerine, kasların kuvvetliliğine, vücudun esnekliğine, tepki veriş süresine, dengeye ve koordinasyona bakılarak konulan tanı doğrultusunda fizyoterapi alanında her bir hasta kendine özgü şekilde bir bütün olarak ele alınıyor. Tedavi programı, hastanın bedensel problemlerinin yanı sıra psikolojisi, sosyal yaşantısı ve duygu durumuna uygun olarak hazırlanıyor.

Fizyoterapi Kimlere Uygulanır?

Fizyoterapi uygulanan hastaları yaşadıkları fiziksel problemlere göre temel olarak ikiye ayırmak mümkün.
 
Ağrı Şikayeti Olan Hastalara: Ağrı şikayeti ile gelen hastalarda bu şikayetin nedeni genellikle yaşam tarzıyla ilişkili oluyor. Sürekli bilgisayar kullanma, duruş bozuklukları, darbe ve spor sakatlanmaları gibi günlük hayat aktivitelerine ilişkin sorunlar bu tip ağrılara neden oluyor. 
 
Hareket Sorunu Yaşayan Hastalara: Hastalarda hareket problemleri ise kafa travması, beyin felci, omurilik felci gibi ciddi rahatsızlıklar sonucunda ortaya çıkabiliyor. Bunun yanı sıra kalp hastalıkları, damar hastalıkları ve ortopedik problemler yaşayan hastalar da bazı hareket sorunlarına maruz kaldıkları için konsültasyon sonucu fizyoterapistlere yönlendirilebiliyor. 

FTR Uzmanı ile Fizyoterapist Arasındaki Farklar Nelerdir?

Halk arasında fizik tedavi ve rehabilitasyon (FTR) uzmanı ile fizyoterapist arasındaki fark net bir şekilde bilinmiyor. Bu durum yanlış tedavilerin uygulanmasına veya hastanın iyileşme sürecinin uzatılmasına neden olabiliyor. Fizyoterapist ve FTR uzmanının görevleri ve fizyoterapi hakkında bilgi sahibi olmak, hastayı da tedavi sürecinin bir parçası haline getiriyor. Böylece doğru uzmandan doğru yardımı alan hastalar günlük hayatlarına çok daha kısa sürede sağlıklı bir şekilde geri dönebiliyor. FTR uzmanı ile fizyoterapistleri birbirinden ayıran başlıca görevler şu şekilde sıralanıyor:
  • FTR uzmanı; fizyoterapist, rehabilitasyon hemşiresi, terapist, sosyal hizmet uzmanı, ortez-protez teknisyeni, psikolog gibi farklı görevlere sahip sağlık elemanlarının bir araya gelmesiyle oluşturulmuş rehabilitasyon ekibinin lideri konumundadır.
  • Hastalara tanı koyma görevi FTR uzmanına aittir. Bu tanıya uygun olarak planlanan fizyoterapi FTR uzmanının kendisi tarafından uygulanabileceği gibi, FTR uzmanının yönlendirdiği fizyoterapistler tarafından da gerçekleştirilebilir.
  • Bu sürecin yönetimi ve kontrolü FTR uzmanının sorumluluklarındandır.
  • Fizyoterapistler (yüksek lisans yapmış olan fizyoterapistler de dahil olmak üzere) ancak FTR uzmanlarının kontrolü altında görev yapabilirler. 
  • Herhangi bir hastalık durumu olmadığında fizyoterapistler de hastalarının sağlıklı bir yaşam sürmesi için aktivite programlaması yapabilir.

Fizyoterapinin Amaçları Nelerdir?

Hastalara fizyoterapi uygulanarak temelde kas ve iskelet sistemindeki bozuklukların giderilmesi amaçlanıyor. Ancak biraz daha özele inildiğinde fizik tedavinin hedefleri şu şekilde sıralanıyor:
  • Vücudun başta bel, sırt, boyun ve bacak olmak üzere farklı yerlerinde oluşan ağrıların azaltılması
  • Kan dolaşımını olumlu yönde etkileyen müdahalelerle dolaşım sisteminin daha düzenli çalışmasının sağlanması
  • Gerilen kasların gevşetilmesi ve rahatlatılması
  • İlaç ile tedaviyi azaltıp egzersiz ve sıcak/ soğuk kompresler yardımıyla hastanın sağlığına kavuşturulması
  • İltihap ve yanmaların giderilmesi
  • Kondisyonun ve kasların güçlendirilmesi
  • Fonksiyon kayıplarının giderilmesi
  • Vücut hareketlerinin artırılması
  • Duruş bozukluklarının giderilmesi ve önlenmesi

Fizyoterapi Faydaları Nelerdir?

Tıp alanında farklı branşlarda kullanılan ortak bir tedavi yöntemi olarak fizyoterapi, sağlık ve günlük hayat standartları açısından insanlara birçok fayda sağlıyor. Bu faydaların en başında hareket bozukluklarının giderilmesi yer alırken, fizyoterapinin diğer yararları ise şu şekilde sıralayabiliriz:
  • Gerek kan dolaşımı, gerek hareket bozukluğu nedeniyle oluşan uyuşma, karıncalanma, ağrı ve güçsüzlük hissini azaltarak yok eder.
  • Kimyasal madde içeren ilaçlarla uygulanan tedaviler ile kıyaslandığında yan etkisi son derece az ve nadir olan bir tedavi yöntemidir.
  • Boş yere vücudu yoran tıbbi ilaç tedavileri ve cerrahi uygulamaların yapılmasını engeller. 
  • İlaç kullanımı ve ameliyatların tedavi edemediği durumlarda hastanın sağlığına kavuşmasını sağlayabilir.
  • Mevcut hastalıkların kronik hale gelmesini engeller.
  • Hastalıkların ve hareket bozukluklarının ilerlemesini önler. 
  • Vücutta bulunan kas ve eklemlerin fonksiyonlarının artmasına yardımcı olur.
  • İlaçlara duyulan ihtiyacı azaltarak hastaların yaşam kalitesini artırır.

Fizyoterapide Hangi Yöntemler Kullanılır?

fizyoterapi.jpg
 
Fizyoterapistler, kendilerine gelen hastaya uygulayacağı fizik tedavi yöntemlerine ilişkin direktifleri FTR uzmanlarından alıyor. Bu direktifler doğrultusunda bazı hastalara sıcak kompres bazı hastalara ise soğuk tatbiki yapılabiliyor. Sıcak kompres kapsamında hastalara girdap banyosu, parafin, enfrarüj ve sıcak paket gibi çeşitli yöntemler uygulanabiliyor. Bu yöntemler yüzeysel ısı olarak isimlendirilirken radar, ultrason ve kısa dalga diatermi ile derin ısı uygulaması da fizyoterapi kapsamında uygulanabiliyor. Ayrıca elektroterapi başlığı altında uygulanan vakum enterferans, diadinami, galvanik faradik akım, elektrostimülasyon ve tens de hastalara uygulanan fizyoterapi yöntemleri arasında yer alıyor. Su ile yapılan fizik tedavilerde elektrogalvanik, kontrast banyolar, kaplıcalar, su altı masajı ve girdap banyosuna başvuruluyor. Mekanoterapi adı altında ise bandaj, breys, traksiyon, baston, mobilizasyon ve manipülasyon gibi farklı teknikler kullanılıyor. Bunlara ek olarak hastaya yaptırılan egzersizler vücudun kendini toparlaması ve iyileşme sürecinin hızlanmasına katkı sağlıyor.

En Çok Kullanılan Fizyoterapi Yöntemleri

Birçok hastalığın iyileştirilmesinde kullanılan fizyoterapi yöntemlerinden bazıları hastalıkların tedavisinde daha kısa sürede daha etkili sonuç almayı sağlıyor. Bu bağlamda en çok kullanılan ilk 10 fizyoterapi yöntemi şu şekilde sıralanıyor:
 
1. Manuel Terapi: Fizik tedavi denilince ilk akla gelen uygulamalar arasında yer alıyor. Masaja benzeyen bu uygulama uzman fizyoterapistler tarafından belli eklem noktalarına uygulanarak lokomotor sistemin neden olduğu ağrıların minimuma indirilmesinde etkin rol oynuyor.
 
2. Yüzeysel Sıcak ve Soğuk Uygulaması: Sıcak uygulamalar genellikle kronik hastalarda kullanılıyor. Soğuk uygulamalar ise akut durumlarda ve ameliyat sonrası konnektif dokunun iyileştirilmesi amacıyla yapılıyor.
 
3. Elektroterapi: Dolaşımı artıran, ödem azaltan ve analjezi oluşturan bu yöntem hem akut hem kronik hastalıkların tedavisinde kullanılabiliyor.
 
4. Egzersiz: Daha sağlıklı bir kas ve iskelet sistemine sahip olmak için olmazsa olmaz tedavi yöntemleri arasında yer alıyor.
 
5. Bantlama: Rijit bant, elastik bant gibi farklı özelliklere sahip bantlarla yapılan bu uygulama ya koruma ya da düzeltme amacıyla uygulanıyor. Koruma amaçlı bantlama genellikle yaralanma sonrası hareket bozukluklarını minimize etmek için kullanılırken, düzeltme amaçlı bantlamanın postür bozukluklarını düzeltmede etkili olduğu biliniyor.
 
6. Ultrason: Sağladığı vibrasyon ile dolaşım üzerinde etkili oluyor.
 
7. Hidroterapi: Suyun kaldırma kuvveti ve basıncından faydalanarak eklem hareketliliğini ve kan dolaşımını artırıyor.
 
8. Magneto Terapi: Titreşimli manyetik alan tedavisi olarak bilinen bu yöntem hücre zarlarını iyileştirmek ve kan dolaşımını hızlandırmak amacıyla kullanılıyor. Benzer şekilde kas spazmlarını azaltmada ve yaraların iyileşmesinde de etkili oluyor.
 
9. Tecar Terapi: Ödemi azaltıp motor iyileşme süresini kısaltan tedavi yöntemleri arasında yer alıyor.
 
10. Lazer Terapi: Bu yöntem farklı kas ve iskelet hastalıklarının, karpal tünelin, fibromiyalji ve miyofasiyal ağrı gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanılıyor.

Fizyoterapi ile Tedavi Süresi

Hastalara uygulanan fizyoterapi yöntemi ve uygulamaların süresi hastadan hastaya değişiklik gösteriyor. Bazı hastaların şikayetleri birbirine benzer olmasına karşın vücut özellikleri ve yaş, cinsiyet, genetik faktörler gibi etmenler dolayısıyla uygulanan tedaviler veya iyileşme süreci birbirinden farklı olabiliyor. Genellikle her bir seansın 1-1,5 saat sürdüğü fizyoterapi, 10-20 seans arasında sonuç veriyor. Düzenli egzersizlerle desteklenen tedavilerde hastaların fizyoterapiyi tamamladıktan sonra bu egzersizlere devam etmesi gerekebiliyor.